OKUL ÖNCESİ ÇOCUKLARI İÇİN
EĞİTİCİ DRAMA UYGULAMALARI
EĞİTİCİ DRAMANIN TANIMI VE UYGULAMA AŞAMALARI
Eğitici Drama ;hareket ,duyu,dil ve iletişim ,düşünce ve duygunun bir sentezidir.Bu sentezi oluşturan unsurlara yer veren farklı uygulama aşamalarını içinde barındıran bir yapıya sahiptir.Bu yapı eğitici drama yönteminin uygulanış yöntemini de gösterir.Diğer bir deyişle eğitici drama dan beklenen yararın elde edilmesi için , söz konusu aşamalı göz önüne alınması ve uygulamanın ona göre gerçekleştirilmesi gerekir.
Eğitici drama aşamaları
1.Eğitici dramayı başlatma
2.Drama oyunu
3.Tartışma
4.Destekleyici etkinlikler
1.EĞİTİCİ DRAMAYI BAŞLATMA
Eğitici drama etkinliğine başlanırken ,çoğu kez bir etkinliğin sona erdirilmesi ve yeni bir etkinlik olarak dramaya başlanması söz konusudur.En son haliyle çocukların önünde ,önceki etkinlikle ilgili herhangi bir araç gereç kalmadığında ve çocukların dikkati öğrenmede toplanmışken “drama oyunu” oynanacağı
Çocuklara söylenir.Daha sonra öğretmen çocuklara oynanacak oyunu ,süreci rolleri anlatır ve rol dağılımını yapar.
2.DRAMA OYUNU
Drama oyunu ,çocukların kendilerini en özgür hissettikleri ve serbestçe hareket edip mekanı dilediklerince kullandıkları eğitici drama aşamasıdır.Ancak oyunu oynarken ,başkalarını rahatsız etmek ya da oyunun akışını sekteye uğratmak izin verilmeyecek davranışlardandır.Oyun oynanırken öğretmenin de bir rol üstlenerek çocuklarla birlikte oynaması,çocukların oyuna yönelik motivasyonunu artırması ve öğretmene kendilerini daha yakın hissetmeleri açısından önemlidir.Drama aşaması hareket unsurudur.
3.TARTIŞMA
Eğitici drama etkinliği, tartışma bölümü olmaksızın, eğitici amaçlarına tam olarak ulaşmaz.Bir olayı ,süreci,öyküyü,kavramı kendi hareketleri yoluyla yaşamak kuşkusuz önemlidir.Bununla birlikte drama oyunu sırasında yaşananların anlam kazanabilmesi ,kodlanması,bilişsel olarak depolanması ve yeni durumlara transfer edilebilmesi ancak yaşanılanların üzerinde konuşulması ile mümkündür.Böyle bir konuşmanın ,öğretmen tarafından çocuklara yöneltilecek sorularla tartışma biçiminde düzenlenmesi,çocukların tartışmaya aktif olarak katılmaları yönünden ve drama oyunu oynayanlar onlar olduğu için yaşantılarını anlamlandırmaları bakımından yarar sağlayabilir. Öğretmen tarafından yönetilecek olan,tartışma bölümünün farklı düzeyleri ve ilgili sorular sırasına uygun olarak uygulanması elde edilmek istenilen sonuçlar bakımından önemlidir.
a-Zihinde canlandırma düzeyi
b-Tanımsal düzey
c-Duygusal düzey
d-Bilişsel düzey
e-Yaşantısal düzey
f-Drama oyununu geliştirme düzeyi
a-Zihinde canlandırma düzeyi:Drama oyunu oynandıktan sonra ,tartışma bölümünün hemen başında yapılması gereken ,çocukları oynadıkları başlarından geçenleri ,gördüklerini ve yaşadıklarını zihinde canlandırmaya davet etmektir.Zihinde canlandırma yaşanılanların işlenmek üzere hatırlanmasını kolaylaştırır.Zihinde canlandırma için 2-3 dakikalık bir süre yeterlidir.Gözlerini kapatmak istemeyen çocuklara gözlerini elleri ile örtmeleri yada başlarını masaya koydukları kolları arasına eğmeleri söylenebilir.
b-Tanımsal düzey:Bu düzeyde çocuklardan , oynadıkları oyunu anlatmaları istenir.”Biraz önce oynadığımız oyunu kim anlatmak ister?” sorusu ile başlanabilir.Bir çocuğun başlattığı anlatımı diğer çocuklar ayrıntılarla sürdürebilir.Ayrıntılar yeterince ortaya çıkmasa ,ayrıntılara ilişkin sorular sorulur. Tanımsal düzeye yeterince zaman ayrılması uygundur.
c-Duygusal düzey:Önemli bir düzeydir.Çocukların hem kendi duygularını hemde başkalarının duygularının farkına varan duyarlı bireyler olarak yetiştirilmeleri açısından önemli bir noktadır.Bu düzeyde çocuklara ilk aşamada oyun sırasında kendi yaşadıkları duygular sorulur.Daha sonra çocuklara drama oyununda geçen diğer karekterlerin duyguları da sorulabilir.
d-Bilişsel düzey:Duygusal düzeydeki sorulardan sonra,incelenecek olan konu,kavram ,sosyal değer,ilke,kural,olgusal bilgi(mevsimler,hayvanlar v.b.)alanlarına ilişkin soruların yer aldığı bilişsel düzeye geçilir. Bu tür soruların,diğer eğitim durumlarında da ele alınmış olan kavram ,konu yada bilgileri içermesi ,eğitimin bütünlüğü yönünden anlamlı olur.
e-Yaşantısal düzey : Yaşantısal düzeyde çocuklara , oynanan ve katıldıkları oyundaki bazı olay ve rollerle ilgili olarak kendi yaşadıkları gerçek durumları hatırlamalarını sağlayacak sorular sorulur. Böylece drama sırasında elde ettikleri bilgileri gerçek yaşamdaki yerini ve anlamını daha iyi kavramaları mümkün olabilir. Bu düzeyde sorulacak sorular arasında çocuklara “ Öyküdeki köpek kadar kızgın bir olay hatırlıyor musun? “ gibi sorular sorulabilir.Bazı okul öncesi çocukları aslında yaşamadıkları olayları yaşamış gibi anlatabilirler.bu durumda çocuğa ” Yalan söylüyorsun “ denilerek yüzleştirmeye başvurulmaması yerinde olur. Önemli olan çocuğun söz alıp , mantıksal olarak drama oyunu ile ilişkili bir olayı anlatmaya çalışmasıdır.
f- Drama oyununun geliştirme düzeyi : Tartışma düzeylerinin en sonuncusunda , çocuklar katıldıkları ve çeşitli yönlerden sorularla tartıştıkları drama oyununun , alternatif olarak hangi yönde ya da yönlerde gelişebileceğini, o yönde gelişseydi ne olabileceğini de ele alarak geliştirilmesine katkıda bulunabilirler.Böylesi bir çalışma drama ya katılan çocuklara, yaratıcı düşünme ve sorunlara çözüm geliştirme yönlerinden de yarar sağlayabilir. Diğer yandan çocukların yapılan ve yapılacak olan etkinlikte söz sahibi olduklarını görmeleri, drama çalışmalarına iğlilerini artırabilir. Kendilerine olan güvenlerini sağlamlaştırabilir.
Soru-cevap yönteminin kullanılmasının yararları şunlardır:
- Çocukların dikkatini genel olarak çekmek ( Dinlemelerini sağlamak )
- Çocuğu aktif hale getirmek (Aktif katılım)
- Öğretmen ve öğrenciler arasında iki yönlü iletişim sağlamak
- Konunun önemli noktalarına dikkati çekmek ve daha çok farkına varılmalarını sağlamak
- Anlamayı sağlamak
- Çocukların duygu ve düşüncelerini anlamak
- Çocukların söz isteme ve konuşma becerilerini geliştirmek
- Bir konuyu daha ayrıntılı olarak araştırmak ve incelemek
- Çocukların kararlara katılımlarını yada doğrudan doğruya karar vermelerini sağlamak
- Çocuğun bir düşünceyi yada çalışma ürününü geliştirmeyi sağlamak
- Çocuğun soru sormasını özendirmek ve soru sorma becerilerini geliştirmek
- Çocuğu bilgilendirmek
4- DESTEKLEYİCİ ETKİNLİKLER :
Drama oyunundan sonra ; tartışma düzeyleri de tamamlanarak drama oyununun tümü yada bazı kısımları ile ilgili destekleyici etkinlikler yapılması yerinde olur.Böylece darama etkinliği diğer eğitim teknikleri ile de bütünleşmiş olarak çok boyutlu çalışılmış olacaktır. Destekleyici etkinlik olarak hemen her türlü çalışma türünden yararlanılabilir. Ama öncelikle resim çalışmalarına öncelik verilmelidir. Destekleyici etkinlik olarak resim etkinliklerinin yanı sıra çocuklar oyunun konusuna ilişkin şarkı söyleyebilecekleri gibi, kolaj ve oyun hamurunda figür kompozisyonları da yapabilirler. Öğretmen tarafından önceden hazırlanmış çalışma alıştırma sayfaları çocuklara dağıtılarak konu daha farklı boyutlarda çalışılabilir.Destekleyici etkinlik olarak hangi tür çalışmalarının uygulanacağı , çocukların düzeyine ve çalışma için ayrılacak süreye göre kararlaştırılabilir. Destekleyici etkinlik olarak çocuklara resim, kolaj gibi bir çalışma yaptırılırsa ortaya çıkan ürün de neler anlatmaya çalıştıklarının kendilerine sorulması gerekir.Böylece çocuğun kendini daha ayrıntılı olarak ifade etmesi sağlanırken çocuğun dil gelişimine de katkıda buluna bilinir.
EĞİTİCİ DRAMADA TARTIŞMA YÖNTEMİ
Eğitici drama da tartışma sırasındaki soruların soruluş biçimi tartışma yönteminin önemli bir boyutunu oluşturur. Tartışma sırasındaki soru sorma biçimleri ve dikkate alınmayı gerektiren noktalar aşağıda ele alınmıştır:
1- Soru sorma biçimleri
- Açık uçlu sorular : Yanıt sorunun içinde açıkça belirtilmemiş olmalı . Böylece çocuk sorunun yanıtını kendi çabasıyla bulmaya çalışmalıdır. ( Oyuncağını kaybeden çocuk ne hisseder? )
- Zihinde canlandırmaya davet : Çocukların yaşadıklarını zihinde canlandırmaları istenir. ( Çocuklar şimdi gözlerinizi kapatıp, biraz önceki oyunda olanları gözlerinizin önüne getirmenizi istiyorum.Neler olmuştu ? düşünün. )
- Farklı tanımsal düzey sorusu sorma cümleleri : ( Biraz önce oynadığımız drama oyununu kim anlatmak ister ? )
- Farklı duygu sorusu sorma cümleleri : (Kelebek olduğun zaman ne hissettin?)
- Çocuk “ Hiçbir şey hissetmedim “ derse : (Kelebek olan insan ne hisseder?)
-Farklı bilişsel düzey sorusu sorma cümleleri: (Balon niçin şişer?)
-Farklı yaşantısal düzey sorusu sorma cümleleri 
Kimin evinde kedi var?)
-Farklı geliştirme sorusu sorma cümleleri Oynadığımız drama oyununun sonu başka nasıl bitebilirdi ?)
2-Söyleneni yansıtma :Söylenileni yansıtma yani söylenileni tekrar etme davranışı aşağıda ki işlevlere sahiptir.
.dinlediğimizi göstermek
.kişiye anlaşildığı mesajını vermek
.ne kadar anladığımızı göstermek
.tekrarlayarak o kişinin ve grubun daha iyi anlamasını sağlamak
3-Duygu ifadelerini şartsız kabul etme
4-Özetleme
5-Problemlerin incelenmesini sağlama
6-Tartışma sırasında geri bildirim
7-Çocuğun etkin katılımının sağlanması EĞİTİCİ DRAMA ÖRNEĞİ (sosyal beceri eğitiminde örnek)
Etkinlik Adı :Kim olmak İsterdin ?
Amaç :Başkalarının olumlu özelliklerini söyleme
Malzeme :-
Süreç :Büyük grupta bireysel rol oynama
Drama Oyunu:Gruptaki çocuklar daire biçiminde yere otururlar ve öğretmen şu yönergeyi verir.”Herkes bu gruptan kimin yerine geçmek istediğini ,yanikimin yerinde olmak istediğini düşünsün.Ama kim olduğunu hemen söylemesin.Seçtiğiniz kişinin beğendiğiniz özelliklerini düşünün.Yani niçin onun yerinde olmak istediğinize karar verin.”Çocuklara düşünmeleri için iki dakika süre verilir.Öğretmen devam eder.”Şimdi herkes sırayla,birer birer kimin yerinde olmak istediğini söyleyecek ve niçin onun yerinde olmak istediğini hareketlerle (konuşmadan)gösterecek.”Grubun diğer üyeleride ,seçilen çocuğun hareketlerle anlatılan özelliklerini bulup söylemeye çalışırlar.
Tartışma Aşamaları
Zihinde canlandırma:Çocuklar yerinde olmak istedikleri diğer çocuğu ve beğendikleri özelliklerini ,gözleri kapalı olduğu halde zihinlerinde canlandırmaya çalışırlar.
Tanımsal düzey:Çocuklarda yapılan çalışmayı anlatmaları istenir.Hangi çocuğun hangi çocuğu seçtiği üçüncü bir çocuğa sorulur.
Duygusal düzey:Yerinde olmak üzere seçilen çocuğa ne hissettiği sorulur.
Bilişsel düzey:Çocuklara insanların başkaları tarafından hoşa giden ve gitmeyen özellikleri sorulabilir.
Yaşantısal düzey:Çocukların yerinde olmak istedikleri,okul dışından birisinin olup olmadığı ve o kişinin beğendikleri özellikleri sorulur.
Geliştirme düzeyi:Çocuklara başkalarının kendilerini seçmesi için hangi özelliklere sahip olmalarının gerekli olduğu sorulabilir.
Destekleyici Etkinlik
Her çocuk yerine geçmek için seçtiği diğer çocuğun resmini yapmaya çalışabilir.
Uyarı:Eğer bir çocuk başka bir çocuk tarafından yerine geçilmek üzere hiç seçilmezse o çocuğu öğretmen seçmelidir.Grupta hiç kimse tarafından seçilmemek çocuğu üzebilir.
Çocuklar yaşlarının küçüklüğü yada deneyim eksikliği nedeniyle beğenilen özellik bulmada zorluk çekebilir.Olumlu insan özellikleri ile ilgili bilgi verilebilir.
Kalıpları öğrenen sakin denizler rahattır.Anlayarak öğrenen ise kasırga ortasındaki okyanustan çıkış yolunu eninde sonunda bulur. Yalnızca yaşayarak öğrenmenin değil , anlayarak öğrenmenin yolu olan eğitici drama, toplumun ve bireylerin sürekli değişen ihtiyaçlarına yanıt verebilecek en olanaklı eğitim yöntemlerinden biridir.”
HAZIRLAYAN
ŞÜKRAN KANDIR
KAYNAK
Okul öncesi çocuklar için
Eğitici Drama Uygulamaları
Doç. Dr. Alev Önder
Kimin evinde kedi var?)